Pojawienie się nowej istoty w rodzinie niesie ze sobą ogrom doświadczeń i emocji. Towarzyszy nam radość, duma, poczucie spełnienia, ale pojawić się mogą również smutek przygnębienie, rozczarowanie i wyczerpanie. Mieszankę tych emocji dodatkowo wspomagają zmiany hormonalne, które są zjawiskiem fizjologicznym i naturalnym w tym niezwykłym czasie. Kiedy jednak labilność emocjonalna znacznie się przedłuża, a niepokojące objawy nasilają, warto być uważnym i sprawdzić, czy nie mamy do czynienia z depresją poporodową, która potrzebuje wsparcia oraz opieki specjalisty.
Depresja poporodowa dotyka około 10-15 % kobiet i 10 % mężczyzn, jednak niektórzy eksperci uważają, że odsetek ten jest znacznie większy.
Jak rozpoznać depresję poporodową?
Szacuje się, że u 80% kobiet między 3 a 5 dobą po narodzinach dziecka, pojawia się obniżony nastrój, poczucie smutku, bezsenność, zmęczenie oraz płaczliwość. Jest to związane między innymi z fizjologicznymi zmianami w gospodarce hormonalnej kobiety. Jeżeli ten stan utrzymuje się maksymalnie do 2 tygodni mamy do czynienia z Baby Bluesem, nazywanym smutkiem poporodowym. Nie wymaga on leczenia, przechodzi samoistnie, a kluczową rolę odgrywa tu wsparcie otoczenia. Nie należy jednak tego stanu lekceważyć, gdyż jest on istotnym czynnikiem ryzyka, pojawienia się depresji poporodowej w późniejszym czasie.
Jeżeli smutek poporodowy oraz inne objawy wymienione poniżej, utrzymują się powyżej 2 tygodni, istnieje ryzyko pojawienia się depresji okołoporodowej. Objawy mogą pojawić się nawet po 12 miesiącach od narodzin dziecka.
Przebieg depresji poporodowej może przypominać jej klasyczną formę, ma jednak swoje charakterystyczne cechy. Przede wszystkim skupiony jest na relacji matki z dzieckiem oraz tym jak kobieta postrzega siebie w roli mamy. Jeżeli obraz ten oscyluje głównie wokół myśli, że nie posiada wystarczających kompetencji i doświadczenia, żeby zajmować się małą istotą, która pojawiła się właśnie w jej życiu, kontakt z dzieckiem może być dla młodej mamy stresującym przeżyciem. Stara się więc go unikać, co rodzi w niej poczucie winy i bezradności. Budowanie więzi z dzieckiem jest utrudnione, co może negatywnie wpłynąć na jego rozwój emocjonalny i poznawczy, dlatego tak ważnym jest, aby zaopiekować się i udzielić odpowiedniej pomocy potrzebującej mamie.
Objawy depresji poporodowej:
- obniżenie nastroju: smutek, płaczliwość, przygnębienie, negatywne myśli
- niską samoocena, poczucie bezwartościowości, bezradności i nie radzenia sobie w nowej roli – pojawiają się takie myśli jak “jestem złą matką” “opieka nad dzieckiem mnie przerasta”
- poczucie winy
- bezsenność lub nadmierna senność
- słabszą koncentrację, kłopoty z pamięcią
- nadmierne objadanie się lub brak apetytu
- trudność w przeżywaniu radości i przyjemności
- nadmiarowe zamartwianie się o zdrowie swoje i dziecka
- poczucie wyczerpania, przewlekłe zmęczenie, brak energii do wykonywania najprostszych czynności, podejmowania codziennych obowiązków
- strach przed zostaniem z dzieckiem sam na sam
- obojętność w stosunku do dziecka, osłabienie więzi z nim oraz z innymi bliskimi osobami
- poczucie niezrozumienia i osamotnienia
- nawracające myśli o śmierci, plany i próby samobójcze
Przyczyny depresji poporodowej
Narodziny dziecka niosą ze sobą ogrom zmian w wielu aspektach życia kobiety, co może być dla niej obciążające i stresujące. Nie każda mama ma emocjonalne zasoby oraz wsparcie otoczenia aby poradzić sobie z nową sytuacją.
Chociaż nie ma jednej przyczyny depresji poporodowej, istnieją czynniki ryzyka, które mogą wpłynąć na jej pojawienie się:
- historia doświadczenia depresji, również w trakcie ciąży oraz depresji poporodowej przy wcześniejszych narodzinach
- występowanie zaburzeń lękowych przed zajściem w ciążę
- historia zachorowania na choroby psychiczne, między innymi chorobę afektywną dwubiegunową
- samodzielne rodzicielstwo, brak partnera lub jego wsparcia
- przedłużający się smutek poporodowy
- brak wsparcia społecznego
- niechciana lub nieplanowana ciąża
- wcześniejsze trudności okołoporodowe
- poważne problemy zdrowotne dziecka tuż po urodzeniu
- ciężki i długotrwały poród
- stresujące wydarzenia w trakcie ciąży
- niska samoocena, wiążąca się ze strachem przed byciem mamą
- nie konstruktywne radzenie sobie ze stresem, trudnymi sytuacjami życiowymi oraz lękiem
- występowanie poporodowych zaburzeń nastroju w rodzinie
- idealizowanie macierzyństwa lub jego dewaluacja przez społeczeństwo
Jak poradzić sobie z depresją poporodową?
Zdarza się, że kobieta przytłoczona codziennością nie zauważa u siebie niepokojących objawów lub też nie chce przyznać się przed samą sobą lub innymi do słabości. Kluczową więc rolę odgrywa partner kobiety oraz jej najbliższe otoczenie.
Jak możemy pomóc, gdy podejrzewamy, że bliska nam osoba może doświadczać depresji poporodowej?
W pierwszych krokach warto skonsultować się ze specjalistami zdrowia psychicznego, którzy pracują w poradniach, ośrodkach interwencji kryzysowej oraz fundacjach wspierających młodych rodziców. Gałąź psychologii okołoporodowej wciąż się rozwija i coraz częściej możemy znaleźć osoby specjalizujące się w tym obszarze.
W niektórych przypadkach podjęcie psychoterapii może okazać się wystarczającym rozwiązaniem, w innych dodatkowo potrzebne będzie również włączenie farmakoterapii pod okiem wykwalifikowanego psychiatry, którego możemy obdarzyć zaufaniem.
Jak wspierać osobę w depresji okołoporodowej?
Przede wszystkim uważną obecnością, empatią i cierpliwością. Szczególnie jeżeli jesteśmy partnerami osoby doświadczającej depresji pamiętajmy, żeby zaakceptować fakt, że nie jest ona w stanie w tym momencie, ofiarować takiej opieki naszemu dziecku, jakiej oczekiwaliśmy. Ważne, żebyśmy byli uważnymi słuchaczami, którzy nie krytykują, nie dziwią się i nie okazują dezaprobaty, ale starają się zrozumieć oraz przyjąć uczucia drugiej osoby.
Pamiętajmy, że im szybciej podejmiemy kroki, tym szybciej pozwolimy na rozwój więzi między mamą a dzieckiem, który jest kluczowy dla prawidłowego rozwoju niemowlęcia.
Czy depresja poporodowa dotyka tylko kobiety?
Chociaż częściej spotykamy się z doświadczeniem depresji okołoporodowej u kobiet, nie możemy zapominać, że występuje ona również u młodych ojców. W ich życiu zachodzą wieloaspektowe zmiany, które niosą za sobą wzrost poczucia odpowiedzialności za rodzinę, co może okazać się dużą presją i obciążeniem.
Objawy depresji poporodowej, które możemy zaobserwować:
- uczucie smutku, niepokoju, bezradności
- drażliwość, zmęczenie
- trudności w koncentracji
- brak zainteresowania życiem
- problemy z apetytem i snem
- pojawiają się trudne emocje: złość, kłótliwość
- ucieczka w pracoholizm
- zachowania agresywne
Mężczyźni doświadczający rodzicielstwa, powinni również mieć możliwość otrzymania wsparcia, pomocy oraz posiadać przestrzeń do wyrażania swoich uczuć i potrzeb.
Ogrom emocji, który towarzyszy narodzinom dziecka to prawdziwa mieszanka wybuchowa. Niesie ze sobą nie tylko chwile przepełnione czułością, radością i satysfakcją, ale również takie, które mogą nas przytłaczać, budzić niepokój, strach, zmęczenie, wyczerpanie. Okażmy sobie wsparcie oraz w trosce o nas i nasze dziecko nie bójmy się korzystać z otaczającej nas pomocy najbliższych oraz specjalistów. Rodzina, którą tworzymy na to zasługuje.
Edyta Malesa
